به‌نام خداوند هستی بخش

معرفی کتاب «سیر تحول در موافقتنامه‌های زیست‌محیطی بین‌المللی: رژیم‌های پایبندی و اجرا»

از پيامدهای منفی گسترش فعاليت‌هاي توسعه‌اي و افزايش جمعيت انسانها، بهره‌برداري بي‌رويه و غير معقول از منابع طبيعي و در نتيجه شتاب بخشيدن به روند تخريب محيط زيست بوده است؛ به‌گونه‌اي که طبيعت در بسياري از نقاط کره زمين ديگر قادر به رفع آسيب‌های وارده و به عبارت دیگر خودپالايي نيست. اين واقعيت تلخ باعث نابودی تدريجی بسياری از گونه‌های گياهی و جانوری، آلودگی هوا و آب و خاک، کاهش مساحت جنگل‌ها، افزایش و تشدید بلایای طبیعی، و به‌طور کلی به تخریب منابع طبیعی منجر شده و بشر را وادار به چاره جويي جهت حفظ محيط زيست و بهره برداري صحیح و پایدار از منابع طبيعي نمود. اما از آنجايي‌که محيط زيست مرزهاي سياسي را به‌رسميت نمي‌شناسد و موضوعی فراملی و حتی در برخی موارد فرامنطقه‌ای است، حفاظت و بهره برداری پايدار از آن، علاوه بر اقدامات ملی، به هماهنگي و همکاري دولت‌ها با يکديگر نياز دارد. نیاز به همکاری به‌قدری است که قصور برخي دولت‌ها در همکاری مي تواند حتی در خنثی کردن فعاليت‌هاي مربوط به پایداری و حفاظتي ديگران در سطوح ملی و بین‌المللی تاثير بسزایی داشته باشد.

البته باید توجه داشت که علاوه بر دولت‌ها، فعالیت و همکاری سایر بازیگران مؤثر در عرصه محیط زیست مانند تشکل‌های مردم نهاد و بخش خصوصی در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی به‌عنوان مکمل تلاش‌های دولت‌ها در برنامه‌ریزی و اجرای سیاست‌های زیست محیطی به‌طور جدی مطرح است و عدم توجه به این مهم می تواند عامل شکست بسیاری از راهبردها و سیاست‌ها باشد

با توجه به نیاز محققان و دانشجویان دانشگاه‌ها و کارشناسان کشور به مطالب آموزشی و آگاهی بیشتر از آخرین تحولات بین‌المللی در زمینه‌های حقوق بین‌الملل محیط‌زیست و توسعه پایدار از یکسو و از سوی دیگر مطالعات و تجربیات ارزشمندی که تاکنون با شرکت در مذاکرات بین دولت‌ها در مجامع بین‌المللی زیست‌محیطی و کمیسیون توسعه پایدار سازمان ملل متحد داشته‌ام، تصمیم گرفتم با نوشتن کتاب «سیر تحول در موافقتنامه‌های زیست‌محیطی بین‌المللی: رژیم‌های پایبندی و اجرا» در جهت انتقال لااقل بخشی از دانش و تجربیات خود تلاش نمایم.

کتاب مورد اشاره دارای پنج بخش است. در بخش‌های اول تا چهارم، قسمت‌های مربوط به اجرا و پایبندی در چهار موافقت‌نامه بین‌المللی زیست‌محیطی شامل کنوانسیون رامسر درخصوص تالاب‌ها، کنوانسیون تنوع زیستی، پروتکل کارتاهنا درخصوص ایمنی زیستی و کنوانسیون استکهلم درخصوص آلاینده‌های آلی پایدار مورد بررسی قرار گرفته چگونگی اجرای هر یک از آنها در داخل کشور بطور خاص و در جهان بطور عام مورد ارزیابی واقع شدند. در این چارچوب، به مواضع گروه‌های مختلف بین دولتی و نقاط اشتراک وافتراق آنها نیز توجه شده است. در بخش پنجم، روندها و آخرین تصمیمات و تحولات صورت گرفته در زمینه اصلاح مدیریت نهادها و ساختارهای بین‌المللی زیست‌محیطی که بطور قطع در اجرای کلیه موافقتنامه‌های زیست‌محیطی مؤثرند، تشریح شده و مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفته‌اند. در پایان کتاب، یک ارزیابی کلی از گرایش‌ها، چالش‌ها و فرصتهای موجود و همچنین وضعیت اجرا و پایبندی به موافقتنامه‌های زیست محیطی بین‌المللی در ایران و جهان تا آخر فروردین ماه امسال به‌عمل آمده است. در رابطه با وضعیت محیط‌زیست در کشورمان، بحران دریاچه ارومیه به عنوان نمونه‌ای از وضعیت محیط‌زیست در کشور بررسی شده است.

فهرست مرجع مورد اشاره در انتهای کتاب نیز گزارشات و اسنادی هستند که در تارنماهای نهادهای زیست محیطی بین المللی در دسترس هستند.

به امید حفاظت بیشتر از محیط زیست در ایران و جهان